σελ.6
Παυσανίας:
“… Εν δε τη γη τη Θελπουσία ποταμός έστιν Άρσην καλούμενος. Τούτον ουν διαβήσην και όσον πέντε απ’ αυτού σταδίοις αφίξη και είκοσι επί ερείπια Καούντος κώμης …”
Στην Θελπουσία υπάρχει ένα ποτάμι που λέγεται Άρσην. Θα το περάσει λοιπόν αυτό κανείς και αφού βαδίσει 25 στάδια περίπου, θα φθάσει στα ερείπια της κώμης Καούντος …
Συσχετίζοντας το όνομα του ποταμού Άρσην δυνάμεθα να πούμε τα εξής: Δεν είναι τυχαίο ότι ο ποταμός αυτός πηγάζει υπό το ανασκαφέν Ιερόν και ρέει δια του χώρου και του δρυμού του. Τούτο δε εάν συνδυαστεί με το αρχαίο όνομά του Άρσην, ακόμη και σήμερα τα ύδατα της Ιερής Πηγής του αρχαίου Ιερού – τα οποία αποτελούν την αφετηρία των υπογείων φλεβών των πηγών τού ως άνω ποταμού – πιστεύονται ότι είναι θαυματουργά για θέματα υγείας γενικώς και τεκνογονίας (αρρενογονίας) ειδικώτερον.
Ο Άρσην ποταμός μνημονεύεται υπό του περιηγητού καθοριζόμενος και διά των εξής:
α) ως ευρισκόμενος στην χώραν των Θελπουσίων, στην οποίαν έχει ήδη εισέλθει ο περιηγητής: “εν δε τη γη τη Θελπουσία ποταμός έστι Άρσην καλούμενος…”
β) ως έχων την κώμην Καούς εις απόστασιν 25 σταδίων απ’ αυτού.
Συνήθως, εν τούτοις, με τον Άρσενα ποταμόν ταυτίζεται το Βελημαχίτικο ποτάμι ή ποτάμι της Πατσουριάς, το οποίον εκβάλει μεν εις τον Λάδωνα αλλά χαμηλά σχετικώς, προ της σημερινής θέσεως Τουμπίτσι (όπου και γίνεται σήμερον η διάβαση του Λάδωνος με γέφυρα, απέναντι περίπου της οποίας είναι το χωριό Βάναινα, όπου η αρχαία πόλις Θέλπουσα).
Αλλ’ η ταύτιση αυτή δεν είναι επιτρεπτή, ένεκα του ότι η διαγραφείσα πορεία του περιηγητού, μετά την αναχώρησίν του από την Ψωφίδα, και η είσοδός του εις την Θέλπουσα – δια της σημερινής οδού από το Βελημάχι προς την Χοτούλια και την Αγ. Παρασκευήν – επιτρέπουν ανέτως την ταύτισιν του Άρσενος ποταμού με το σημερινό Κοντοβαζαινίτικο ποτάμι. Το ποτάμι αυτό πηγάζει στην Ν.Δ. ρεματιά του Ιερού Δρυμού, ήτοι υπό το ανασκαφέν Ιερόν. Ρέει δια μέσου του δρυμού αυτού, ο οποίος όπως ελέχθη, φαίνεται ότι καταλαμβάνει όχι μόνον τον χώρον της σημερινής Κονταβαζαίνης αλλά εξετείνεται εις τα Ν.Δ. αυτής, έως περίπου την σημερινή θέσιν Χοτουλια, καταλήγων εις τον Λάδωνα, όπως ακριβώς τα περιγράφει ο Παυσανίας κατά την πορείαν του προς την Θέλπουσαν.
Από πλευράς επομένως συνδυασμού με το οδοιπορικό του περιηγητού και των παρεχομένων χιλιομετρικών αποστάσεων δεν επιτρέπεται η ταύτιση του Βελημαχίτικου ποταμιού, της Πατσουριάς, με τον Άρσενα ποταμόν. Άλλωστε εκ του Βελιμαχίτικου ποταμιού δεν είναι δυνατή η θέα του δρυμού ούτε είναι δυνατόν να συνδυαστεί με την σημερινή κωμόπολιν Τρόπαια. Επίσης διότι ο ποταμός αυτός εκβάλλει μεν εις τον Λάδωνα αλλά πολύ ενωρίτερον του Βελημαχίτικου.
Ο Άρσην μεν εκβάλλει κοντά στον Βυζαντινό ναό της Κλειβωκάς ενώ της Πατσουριάς εκβάλλει μετά το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο της ΔΕΗ σε χαμηλότερο μέρος πλησίον της αρχαίας Θελπούσης (σημερινής Βάναινας).
Η περιγραφή του Παυσανίου δεν αφήνει περιθώρια ούτε με την ταύτιση του Άρσενος ποταμού με ένα άλλο πλησίον ποτάμι, ονόματι Πελέκι.