σελ.2

ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΧΡΟΝΩΝ. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Το ανασκαφέν Ιερόν ευρίσκεται στα όρια των νομών Αρκαδίας, Αχα΄ίας και Ηλείας, εις το Β.Δ. άκρο της επαρχίας Γορτυνίας (της Αρκαδίας) και σε απόσταση ολίγων εκατοντάδων μόνον μέτρων από τον νομό της Αχαϊας. (πιν. 1-3)

Το Ιερό και Μαντείο της Ερυκίνης Αφροδίτης κατά την αρχαιότητα ευρίσκετο εντός ιερού δρυμού ο οποίος εξετείνετο εντός των ορίων εις τα Β.Α. μεταξύ του κράτους των Ψωφιδίων (σημερινά Τριπόταμα) και του κράτους των Θελπουσίων (σημερινή Βάναινα) στα Ν.Δ. του ναού. Από την Ψωφίδα υπήρχε οδός η οποία οδηγούσε εις το ανασκαφέν Ιερό.

Ευρίσκεται μεταξύ ορεινού όγκου ο οποίος είναι σήμερον γνωστός ως Αφροδίσιον όρος, αλλά το όνομα αυτό δεν φαίνεται να ήτο το αρχαίο όνομά του το οποίο είναι άγνωστο.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε εδώ ότι μέρος του αρχαίου πληθυσμού της περιοχής του ανασκαφέντος Ιερού, οι Αζάνες, θεωρούνται Β.Δ. Ελληνικής καταγωγής. Ήδη από των Τρωικών είχε συντελεστεί εις την περιοχήν της Ψωφίδος και παρά το Ιερόν η εγκατάστασις του Β.Δ. Ελληνικού φύλου των Αζάνων, προηγηθείσα της καθόδου των Δωρικών φύλων. (Κατά την Χ. Καρδαρά)

Ο Παυσανίας μας λέει για το φύλο των Αζάνων. “Έλεγαν πως ο Αρκάς δεν είχε νυμφευθεί γυναίκα θνητή, αλλά νύμφη δρυάδα. Εκείνη που νυμφευθηκε ο Αρκάς την ονομάζουν Ερατώ, και λένε πως έχει αυτή γιούς τον Αζάνα, τον Αφείδαντα και τον Έλατο. Ο Αζάνας είναι πατέρας του Κλείτορα και ονοματοδότης της Αρκαδικής Αζανίας. (από το ρήμα αζάω=ξηραίνω, ο ξηρός άνεμος)

Κατωτέρω παρουσιάζεται η τοπογραφία τής περιοχής γύρω από το Ιερό η οποία ελπίζουμε να τονίσει την σημασία των αρχαιοτήτων αυτών. Κύριος οδηγός, προς τούτο, είναι το κείμενον του οδοιπορικού, το οποίον συνέγραψεν ο Περιηγητής Παυσανίας μετά τα μέσα του 2ου αι. μ.χ.

Προσεκτική μελέτη του κειμένου τούτου οδηγεί εις τα ακόλουθα συμπεράσματα:

Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΘΕΛΠΟΥΣΑΝ
“Εις δε Θέλπουσαν ιόντι εκ Ψωφίδος … ” Πηγαίνοντας από την Ψωφίδα στην Θέλπουσα …

Μετά την αναχώρησή του από την πόλη Ψωφίδα (σημερινής κωμοπόλεως Τριπόταμα), ο Παυσανίας κατευθήνθη προς την χώραν των Θελπουσίων. Ακολούθησε, την περιμετρική οδό, η οποία και σήμερα φέρει από τα Τριπόταμα, δια της κοιλάδος, όπου ευρίσκεται το χωριό Βελημάχι