σελ.3

και εν συνεχεία κατηφορίζει και φθάνει στην θέση Χοτούλια ήτοι στα Ν.Δ. του Ιερού και της κοιλάδος Κοντοβαζαίνης. Εκεί υπάρχει διακλάδωση όπου ο περιηγητής έκρινε σκόπιμο να σταθεί για λίγο προτού να συνεχίσει την πορεία του προς τον Λάδωνα προς Ν.Α. δηλαδή προς την κάτωθεν κοιλάδα όπου ο ερειπωμένος Βυζαντινός ναός της Κλειβωκάς όπου ρέει το Κοντοβαζαινίτικο ποτάμι, ο Άρσην. Εις το βάθος δε είναι η κοίτη του Λάδωνος.

Εις την Χοτούλια όπου εστάθη ο Παυσανίας αναφέρει τρία αξιοθέατα:
α) Τα Τρόπαια / Ηρώον
β) τον δρυμόν Αφροδίσιον
γ) την οριακή ενεπίγραφο στήλη. (πιν. 2)

ΤΑ ΤΡΟΠΑΙΑ
Τρόπαια σημαίνει τιμητικό μνημείο ηρώων πεσόντων στην μάχη. Δηλαδή Ηρώο.
Παυσανίας: “Εις δε Θέλπουσαν ιόντι εκ Ψωφίδος πρώτα μεν χωρίον Τρόπαιά έστιν ονομαζόμενον, εν αριστερά του Λάδωνος”

Πηγαίνοντας από την Ψωφίδα στην Θέλπουσα θα συναντήσει κανείς πρώτα ένα μέρος που λέγεται Τρόπαια αριστερά του Λάδωνα … (“εν αριστερά του Λάδωνος” θα διευκρινηστεί κατωτέρω)

Ο Παυσανίας φθάνει στην θέση Χοτούλια, όπου υπάρχει σήμερα ναός της Αγίας Παρασκευής. Εκεί ευρέθησαν λείψανα της Ν.Δ. γωνίας του πλατώματος ενός υψώματος σε σχήμα τύμβου περιφερείας περί τα 200μ. Ήσαν τεμάχια αγγείων χωρίς διακόσμηση, μαύρου χρώματος, κυρίως του 4ου αι. π.χ. Όλα αυτά ευρέθησαν εντός σωρού τέφρας και καμένων ξύλων.

Το ύψωμα αυτό είναι γνωστόν σήμερον ως Άγιοι Θεόδωροι, όπου ευρίσκονται λείψανα μικρού ναού. Εκεί επίσης ευρέθησαν λείψανα ενός πολύ μικρού αρχαίου παραπήγματος εκ τριών πολύ μικρών δωματίων.

Φαίνεται δε κατόπιν τούτων, ότι : Το μεν παράπηγμα τούτο εχρησιμοποιείτο ως φυλάκιον φρουράς. Άλλωστε και ο χώρος του υψώματος ήταν κατάλληλος για άμυνα, εφ’ όσον δεσπόζει και της πλησίον αρχαίας δημοσίας ίσως στρατιωτικής οδού. Ο χώρος από κάτω είναι σύνοπτος. Δηλαδή προσφέρει θέα δεξιά κι αριστερά .

Από την γωνία αυτή κοιτώντας αριστερά (πιν. 7ε) έχουμε θέα προς την κάτωθεν περιοχήν της Θελπούσης και της Ηραίας και εις τα δεξιά προς την Φολόην.

Οπότε είναι δυνατόν να εχρησιμοποιείτο ενίοτε για παρασκευή φρυκτωρίας – προς συνεννόηση με άλλα αντίστοιχα σημεία – εξ ού και τα άφθονα λείψανα πυράς και ξύλων.
(Φρυκτωρία σημαίνει πύργος για άναμμα φωτιάς στοχεύοντας να δώσουμε σήμα επικοινωνίας)

Ευρέθησαν ίχνη αρχαίας πλακόστρωτης οδού πλησίον της Ανατολικής πλευράς του μικρού ναού των Αγίων Θεοδώρων.

Εις το τυμβοειδές αυτό ύψωμα, του οποίου η κορυφή είχε ισοπεδωθή ευρίσκετο η θέσις Τρόπαια του περιηγητού.

Εις τούτο συντελούν ειδικώτερον τα εξής:
H τυμβοειδής μορφή του υψώματος ήρμοζε σε χώρο όπου είχαν ιδρυθεί Τρόπαια δηλαδή μνημείο ηρώων πεσόντων, για κάποιο στρατιωτικό κατόρθωμα από τους κατοίκους της περιοχής, προς τιμήν πεσόντων.

Τα Τρόπαια αυτά εστέκοντο επάνω στο πλακόστρωτο, επί του οποίου εκτίσθη – πολύ αργότερον – το χριστιανικόν εκκλησάκι. Η ανάμνησίς των δε συνετέλεσε πιθανώτατα, ώστε τούτο να αφιερωθή εις την μνήμην κατ’ εξοχήν στρατιωτικών Αγίων.

Τέλος τα επί του πλακοστρώτου του υψώματος τούτου ορθούμενα Τρόπαια έφερον διακόσμηση βάθρου, κατάλληλη για την τίμηση πεσόντων μαχητών.